Trong thời đại công nghệ số, thuật ngữ “thương mại điện tử” (e-commerce) đã trở nên quen thuộc với hầu hết mọi người và trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày. Vậy thực chất, thương mại điện tử là gì và nó hoạt động như thế nào? Cùng tìm hiểu trong bài dưới đây.
Thương mại điện tử là gì?
Bản chất của thương mại điện tử
Thương mại điện tử chính là việc mua bán sản phẩm, sử dụng dịch vụ và trao đổi tiền tệ thông qua các nền tảng trực tuyến. Điểm nổi bật của thương mại điện tử so với thương mại truyền thống là khả năng thực hiện giao dịch mọi lúc, mọi nơi mà không cần phải có sự gặp gỡ trực tiếp giữa người mua và người bán.
Lịch sử và sự phát triển
Lịch sử của thương mại điện tử bắt đầu từ những năm 1960 với việc phát triển của mạng lưới EDI (Electronic Data Interchange) – hệ thống trao đổi dữ liệu điện tử. Tuy nhiên, phải đến thập kỷ 90, với sự ra đời của World Wide Web, thương mại điện tử mới thực sự bùng nổ. Kể từ đó, thương mại điện tử đã phát triển nhanh chóng, đặc biệt là với sự xuất hiện của các nền tảng mua sắm trực tuyến như Amazon, eBay, và sau này là Alibaba, Shopee, và Lazada.
Sự biến đổi, tác động và tương lai của mua sắm trực tuyến
Với các công nghệ cơ bản như trang web, giỏ hàng mua sắm, cổng thanh toán trực tuyến, các phần mềm quản lý bán hàng; đồng thời tích hợp các tính năng như tìm kiếm sản phẩm, so sánh giá, và nhận đánh giá từ người dùng, không chỉ làm tăng trải nghiệm mua sắm trực tuyến mà còn cho phép tùy chỉnh giao diện dựa trên hành vi người dùng.
Có một sự thật mà chúng ta nên công nhận, thương mại điện tử đã thay đổi hoàn toàn thói quen mua sắm của người tiêu dùng. Nhờ mạng lưới internet mà họ có thể đặt hàng mọi lúc, mọi nơi mà không cần di chuyển, thậm chí họ còn có thể so sánh giá, truy tìm rõ ràng thông tin sản phẩm trước khi quyết định thanh toán. Bên cạnh đó, thương mại điện tử cũng mở rộng cơ hội tiếp cận thị thường, giảm thiểu chi phí cho cửa hàng truyền thống, tạo thêm nhiều kênh tiếp thị mới và đẩy mạnh hoạt động kinh doanh cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích to lớn, thương mại điện tử cũng đối mặt với thách thức như bảo mật thông tin, quản lý chuỗi cung ứng, và cạnh tranh giá cả.
Trong tương lai, sự phát triển của thương mại điện tử dự kiến sẽ tiếp tục được hỗ trợ bởi công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, máy học, và công nghệ blockchain. Các công nghệ này hứa hẹn sẽ không chỉ tối ưu hóa trải nghiệm người dùng mà còn tăng cường an ninh và minh bạch trong các giao dịch, đảm bảo sự phát triển bền vững và an toàn cho thị trường thương mại điện tử.
Vốn hoá thị trường của ngành thương mại điện tử Việt Nam
Thị trường thương mại điện tử Việt Nam, đang trải qua một giai đoạn phát triển mạnh mẽ, là kết quả của sự biến đổi trong hành vi mua sắm của người tiêu dùng, sự gia tăng số lượng người dùng Internet, và sự phổ biến của điện thoại thông minh.
Theo ông Vũ Hoàng Liên, Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam, số người sử dụng mạng lưới Internet trong năm 2023 tính trên toàn cầu đã đạt mốc 5.4 tỷ người, gần 67% dân số thế giới. Đồng thời, chính phủ Việt Nam cùng đang chú trọng trong việc phát triển cơ sở hạ tầng và hệ thống thanh toán điện tử, đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thương mại điện tử, làm nó trở thành một lĩnh vực kinh doanh hấp dẫn và tiềm năng.
Tăng trưởng và kích thước thị trường của ngành thương mại điện tử
Tốc độ tăng trưởng: Thương mại điện tử Việt Nam đã có tốc độ tăng trưởng cao vào năm 2022, với mức tăng 20%. Trong năm 2023, thị trường này vẫn đang duy trì m tăng trưởng lên 25% và đạt 20 tỷ USD.
Doanh Thu Thương Mại Điện Tử: Năm 2018, doanh thu thương mại điện tử B2C ở Việt Nam mới chỉ đạt khoảng 8 tỷ USD. Nhưng đến năm 2019, con số này đã vượt mốc 10 tỷ USD, đạt 10,8 tỷ USD, và tiếp tục tăng lên 11,8 tỷ USD vào năm 2020. Năm 2022, doanh thu thương mại điện tử bán lẻ (B2C) đạt 16,4 tỷ USD, chiếm 7,5% tổng doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng của cả nước.
Tỷ Trọng Doanh Thu: Năm 2023, ước tính doanh thu thương mại điện tử B2C sẽ chiếm khoảng 7,8-8% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.
Số lượng người dùng và xu hướng mua sắm
Người dùng Internet: Với 67% dân số sử dụng Internet, Việt Nam có khoảng 59-62 triệu người tiêu dùng mua sắm trực tuyến. Giá trị mua sắm trung bình mỗi người ước đạt khoảng 300-320 USD vào năm 2023, tăng từ 288 USD vào năm 2022.
Các sản phẩm được mua sắm nhiều nhất: Các loại hàng hóa và dịch vụ thường được mua sắm trực tuyến nhiều nhất bao gồm quần áo, giày dép và mỹ phẩm (76%); thiết bị đồ dùng gia đình (67%); đồ công nghệ và điện tử (61%); sách, hoa, quà tặng (53%); xem phim trực tuyến (35%) và thực phẩm (32%).
Kênh mua sắm phổ biến: Một xu hướng đáng chú ý là sự tăng mạnh của mua sắm trên diễn đàn mạng xã hội và các ứng dụng mua hàng trên di động. Cụ thể, mua sắm trên diễn đàn mạng xã hội tăng từ 42% lên 65% và trên các ứng dụng mua hàng trên thiết bị di động tăng từ 47% lên 63%.
Đặc trưng của thương mại điện tử
Khả năng tiếp cận rộng lớn và linh hoạt
Không giống như cửa hàng truyền thống, cửa hàng trực tuyến có thể mở cửa 24/7, cho phép khách hàng mua sắm bất kỳ lúc nào, từ bất kỳ nơi nào có kết nối Internet. Điều này tạo ra sự thuận tiện lớn cho người tiêu dùng và mở rộng phạm vi khách hàng tiềm năng cho doanh nghiệp.
Đa dạng sản phẩm và dịch vụ
Thương mại điện tử cho phép doanh nghiệp cung cấp một lượng lớn sản phẩm và dịch vụ. Khách hàng có thể dễ dàng tìm kiếm và so sánh giữa hàng ngàn, thậm chí hàng triệu sản phẩm từ các nhà bán hàng khác nhau trên một nền tảng duy nhất. Sự đa dạng này giúp tăng cường trải nghiệm mua sắm và mang lại nhiều lựa chọn hơn cho người tiêu dùng.
Tùy chỉnh và trải nghiệm người dùng cá nhân hóa
Các nền tảng thương mại điện tử ngày nay sử dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để phân tích hành vi mua sắm của người dùng, từ đó cung cấp những đề xuất sản phẩm và dịch vụ tùy chỉnh. Điều này không chỉ tối ưu hóa trải nghiệm người dùng mà còn giúp doanh nghiệp tăng cường hiệu quả bán hàng và marketing.
Giao dịch và thanh toán điện tử
Thương mại điện tử cho phép thực hiện giao dịch và thanh toán một cách nhanh chóng, an toàn và thuận tiện. Sự phát triển của các phương thức thanh toán điện tử như thẻ tín dụng, PayPal, và các dịch vụ ví điện tử khác đã làm giảm đáng kể rào cản về thanh toán trong thương mại quốc tế.
Tối ưu hóa dựa trên phân tích dữ liệu
Phân tích dữ liệu là một yếu tố quan trọng trong thương mại điện tử. Các doanh nghiệp sử dụng dữ liệu từ giao dịch trực tuyến để hiểu rõ hơn về hành vi và sở thích của khách hàng, từ đó tối ưu hóa quảng cáo.
Khả năng tích hợp dữ liệu linh hoạt
Bên cạnh đó, các nền tảng thương mại điện tử đều có khả năng kết nối và đồng bộ dữ liệu với đa dạng với các ứng dụng, phần mềm khác thông qua API. Bằng cách sử dụng các nền tảng tích hợp tương thích, doanh nghiệp hoàn toàn có thể kiểm soát và vận hành quy trình kinh doanh trên một nền tảng thống nhất.
Các loại hình thức thương mại điện tử
Thương mại điện tử không chỉ đơn thuần là việc mua bán hàng hóa trực tuyến, mà còn bao gồm nhiều loại hình khác nhau, mỗi loại hình đều có đặc trưng và mô hình kinh doanh riêng biệt. Hiểu rõ về các loại hình thương mại điện tử giúp chúng ta nắm bắt được bức tranh toàn diện về thị trường này. Dưới đây là một số loại hình thương mại điện tử phổ biến:
B2C (Business to Consumer)
B2C, viết tắt của Business to Consumer, là mô hình thương mại điện tử phổ biến nhất, nơi các doanh nghiệp bán hàng hóa hoặc dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng. Đây là hình thức quen thuộc mà chúng ta thường thấy trên các trang web như Amazon, Lazada, hoặc Tiki. Đặc điểm nổi bật của B2C là quy trình mua sắm đơn giản, giao diện thân thiện với người dùng, và khả năng cung cấp đa dạng sản phẩm.
B2B (Business to Business)
B2B, viết tắt của Business to Business, là mô hình thương mại điện tử nơi các doanh nghiệp giao dịch với nhau. Đây thường là các giao dịch mua bán sản phẩm, nguyên liệu, hoặc dịch vụ giữa các công ty. Các trang web B2B như Alibaba hoặc ThomasNet phục vụ nhu cầu mua sắm của các doanh nghiệp với khối lượng lớn và thường yêu cầu các quy trình đàm phán và thương lượng phức tạp hơn.
C2C (Consumer to Consumer)
C2C, viết tắt của Consumer to Consumer, là loại hình thương mại điện tử nơi người tiêu dùng bán hàng hóa hoặc dịch vụ cho người tiêu dùng khác. Các nền tảng như eBay, Shopee, hoặc các trang web rao vặt như Craigslist là ví dụ của mô hình C2C. Đặc điểm của C2C là sự linh hoạt trong việc đặt giá, khả năng tiếp cận đối tượng mua rộng lớn và cơ hội cho người dùng bán hàng không chuyên nghiệp.
C2B (Consumer to Business)
C2B, viết tắt của Consumer to Business, là mô hình thương mại điện tử nơi người tiêu dùng cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ cho các doanh nghiệp. Đây có thể là việc cung cấp thông tin, ý tưởng, hoặc thậm chí là sản phẩm. Các nền tảng như Freelancer hoặc Upwork, nơi cá nhân cung cấp dịch vụ cho các công ty, là ví dụ của mô hình C2B.
Lợi ích của thương mại điện tử
Thương mại điện tử (TMĐT) đã đem lại nhiều lợi ích quan trọng cho nền kinh tế Việt Nam, cũng như đối với người tiêu dùng và doanh nghiệp. Dưới đây là 5 lợi ích quan trọng của thương mại điện tử ở Việt Nam
Mở rộng thị trường và tiếp cận khách hàng
TMĐT giúp các doanh nghiệp có thể tiếp cận và phục vụ khách hàng trên toàn quốc mà không bị rơi vào các ràng buộc địa lý. Các doanh nghiệp Việt Nam có thể mở rộng hoạt động kinh doanh ra thị trường quốc tế thông qua các nền tảng thương mại điện tử.
Tăng cường hiệu suất và giảm chi phí
Các doanh nghiệp có thể sử dụng các hệ thống quản lý đặt hàng và tồn kho thông minh để tối ưu hóa quy trình kinh doanh và giảm thiểu lãng phí. TMĐT giúp giảm chi phí vận chuyển bằng cách tối ưu hóa hệ thống cung ứng và giao hàng.
Tạo cơ hội cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
TMĐT giúp doanh nghiệp mới và nhỏ có thể khởi nghiệp một cách dễ dàng hơn thông qua các nền tảng thương mại điện tử, mà không cần phải đầu tư nhiều vào cơ sở hạ tầng truyền thống. Doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể cạnh tranh với các đối thủ lớn hơn thông qua sự sáng tạo, chất lượng sản phẩm và dịch vụ, thay vì chỉ dựa vào quy mô lớn.
Tăng cường trải nghiệm mua sắm trực tuyến
Người tiêu dùng có thể mua sắm mọi lúc, mọi nơi thông qua thiết bị di động hoặc máy tính cá nhân, tạo ra trải nghiệm mua sắm linh hoạt và thuận tiện. TMĐT tạo ra một thị trường đa dạng với nhiều lựa chọn sản phẩm và dịch vụ, giúp người tiêu dùng có nhiều sự chọn lựa hơn.
Gia tăng quy mô và tăng trưởng kinh tế
Sự phát triển của thương mại điện tử tạo ra nhiều nguồn việc làm mới trong lĩnh vực quản lý website, phân phối, quảng cáo trực tuyến, và các lĩnh vực liên quan. Sự phát triển của TMĐT đóng góp vào tăng trưởng kinh tế toàn cầu và đặc biệt là tăng cường sự phát triển kinh tế của Việt Nam thông qua việc mở rộng thị trường và tăng cường xuất khẩu.
Thách thức của thương mại điện tử
Mặc dù thương mại điện tử (TMĐT) mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là trong bối cảnh cụ thể của Việt Nam. Dưới đây là 5 thách thức quan trọng mà ngành thương mại điện tử ở Việt Nam đang phải đối mặt:
Vấn đề thanh toán và an toàn giao dịch
Thiếu lòng tin từ phía người tiêu dùng: Người tiêu dùng thường có lo ngại về việc thanh toán trực tuyến, đặc biệt là trong bối cảnh lừa đảo và vi phạm an ninh thông tin.
Hạn chế về phương thức thanh toán: Còn tồn tại hạn chế về phương thức thanh toán trực tuyến, khiến một số người tiêu dùng khó tiếp cận dịch vụ TMĐT.
Chất lượng dịch vụ và vận chuyển
Vấn đề về chất lượng sản phẩm: Một số người tiêu dùng gặp khó khăn khi mua sắm trực tuyến do lo ngại về chất lượng sản phẩm không đảm bảo.
Khó khăn trong quản lý và vận chuyển hàng hóa: Hệ thống vận chuyển và giao hàng chưa hoàn thiện, dẫn đến việc giao hàng chậm chạp và có thể gây mất mát hàng hóa.
Chính sách và quy phạm pháp luật
Thiếu rõ ràng về quy định: Chưa có nhiều quy định và chính sách rõ ràng liên quan đến thương mại điện tử, điều này có thể tạo ra sự bất đồng và hiểu lầm trong cộng đồng doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Khó khăn trong giải quyết tranh chấp: Việc giải quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và doanh nghiệp TMĐT còn gặp nhiều khó khăn.
Phí và chi phí đối với doanh nghiệp
Chi phí quảng cáo và tiếp cận khách hàng: Doanh nghiệp cần đầu tư lớn vào chiến lược quảng cáo trực tuyến để nổi bật trong sự cạnh tranh, điều này đôi khi là một gánh nặng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Chi phí vận chuyển và lưu kho: Chi phí vận chuyển và lưu kho có thể tăng lên do nhu cầu ngày càng lớn và cạnh tranh giữa các nhà cung cấp dịch vụ vận chuyển.
Chưa đủ nhân lực có chuyên môn
Thiếu nhân lực chuyên môn: Đào tạo và giữ chuyên viên thương mại điện tử có chuyên môn cao là một thách thức, làm giảm khả năng phát triển và quản lý hiệu quả hệ thống TMĐT.
Yếu kém trong công nghệ thông tin: Sự cạnh tranh trong lĩnh vực thương mại điện tử đòi hỏi sự đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, và nhiều doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc duy trì và cập nhật hệ thống công nghệ.
Những cái tên trong thị trường thương mại điện tử Việt Nam
Thị trường thương mại điện tử ngày càng phát triển, không chỉ ở quy mô toàn cầu mà còn tại Việt Nam. Cùng khám phá những cái tên nổi bật và tác động của chúng đến cách thức mua sắm và kinh doanh hiện đại.
Tại Việt Nam
Shopee: Một trong những nền tảng hàng đầu tại Việt Nam, Shopee đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường nhờ giao diện thân thiện và các chương trình khuyến mãi hấp dẫn.
Lazada: Thuộc sở hữu của tập đoàn Alibaba, Lazada cung cấp một loạt sản phẩm đa dạng, từ đồ điện tử đến thời trang và đồ gia dụng.
Tiki: Tiki đã trở thành một trong những nền tảng thương mại điện tử phát triển nhanh chóng ở Việt Nam, được biết đến với dịch vụ giao hàng nhanh và đa dạng sản phẩm.
Sendo: Thuộc tập đoàn FPT, Sendo cung cấp một phạm vi rộng lớn các sản phẩm, từ thời trang đến thiết bị điện tử.
Haravan: Haravan là một nền tảng thương mại điện tử địa phương cung cấp giải pháp toàn diện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hỗ trợ họ trong việc xây dựng và quản lý cửa hàng trực tuyến của mình.
Sapo Omnichannel: Sapo cung cấp giải pháp kinh doanh đa kênh, giúp các doanh nghiệp tích hợp và quản lý hoạt động kinh doanh trực tuyến và ngoại tuyến một cách hiệu quả.
Trên Thế Giới
Amazon: Là gã khổng lồ trong lĩnh vực thương mại điện tử, Amazon cung cấp dịch vụ từ bán lẻ trực tuyến đến hậu cần và dịch vụ đám mây.
eBay: Với hình thức đấu giá trực tuyến độc đáo, eBay là một trong những nền tảng thương mại điện tử lâu đời và được nhiều người biết đến.
Alibaba: Không chỉ hoạt động trong thương mại điện tử B2C qua Taobao và Tmall, Alibaba còn là một tập đoàn công nghệ hàng đầu, với dịch vụ thương mại điện tử B2B qua Alibaba.com.
JD.com: Là đối thủ cạnh tranh của Alibaba tại Trung Quốc, JD.com nổi tiếng với dịch vụ giao hàng nhanh chóng và đa dạng sản phẩm.
Shopify: Shopify cung cấp một nền tảng cho phép cá nhân và doanh nghiệp xây dựng cửa hàng trực tuyến của riêng mình một cách dễ dàng.
WooCommerce: Là một plugin thương mại điện tử cho WordPress, WooCommerce giúp người dùng tạo ra các cửa hàng trực tuyến linh hoạt và cá nhân hóa trên nền tảng WordPress.
Tổng kết
Thương mại điện tử không chỉ là một phần không thể thiếu của nền kinh tế toàn cầu, mà còn là một lực lượng mạnh mẽ định hình lại cách chúng ta mua sắm, kinh doanh và tương tác với thế giới. Sự phát triển không ngừng của công nghệ, cùng với sự đa dạng hóa của các mô hình kinh doanh, cho thấy rằng thương mại điện tử sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ và có ảnh hưởng lớn đến cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng trong tương lai. Hy vọng qua bài viết này, bạn có thể nắm tổng quan về khái niệm của “Thương mại điện tử là gì?”
